Kunnen kunstenaars de welvaartsstaat redden?
review by Thomas Peeters.
published on 29 May 2015 in De Tijd
Het M HKA in Antwerpen gaat de zomer in met een groepstentoonstelling over de welvaartsstaat. ‘Wie kan je daar beter over laten reflecteren dan kunstenaars?’
‘Voor een gelukkig gezin stem liberaal.’
‘Meer welzijn meer voorspoed. Wij stemmen socialist.’
‘1950-1954. Vier jaar zonder staking. Stemt CVP = sociale rust en welvaart.’
Bij de aanvang van onze rondleiding door curator Anders Kreuger lopen we pardoes op de openingsshot van deze expo: drie verkiezingsaffiches uit de jaren 50. Daarboven: staatsieportretten van de jonge Boudewijn en Fabiola. Het is geen alledaags begin voor een expositie in een hedendaags kunstmuseum. Maar ‘De welvaartsstaat’ is dan ook geen doorsnee museumtentoonstelling.
De affiches en politieke pamfletten komen uit de archieven van de drie traditionele politieke families en de Vlaamse beweging. ‘Ze demonstreren hoe uw politieke partijen het Belgische volk sinds de jaren 50 warm maakten voor de verrukkingen van de welvaartsstaat’, zegt de Zweedse curator. ‘Die evolutie is erg interessant. In het begin zie je veel lachende gezichten, maar de toon verandert vanaf de jaren 80.’ Heeft Kreuger - die al vier jaar expo’s maakt in het M HKA - een politieke tentoonstelling willen bouwen? ‘Ook. Maar het is zoveel meer. Omdat de welvaartsstaat zo’n breed begrip is. De welvaartsstaat is alles: een systeem, een instelling, een ethiek. Wie kan je daar beter over laten reflecteren dan kunstenaars: ze steunen de welvaartsstaat, maar willen er tegelijk buiten staan.’
Wat Kreuger expliciet niet heeft willen doen, is zijn artiesten nostalgisch laten terugblikken op de welvaartsstaat in zijn klassieke vorm. In de zin van: vroeger - toen onze maatschappij egalitairder was - was het allemaal beter. Hij vroeg de uitgenodigde kunstenaars werken in te leveren die iets vertellen over de effecten van de welvaartsstaat. Het gevaar bestaat dat je dan een erg belerende expo krijgt, eentje waarbij al te gratuit de aanval op het kapitalisme wordt ingezet. Maar geen van de acht kunstenaars wijst expliciet met het vingertje.
Maar is het daarom ook een goede tentoonstelling? Het probleem is dat deze expo zo graag over alles wil gaan - menselijke communicatie, politieke marketing, vluchtelingen, ja zelfs het kolonialisme - dat ze in feite nergens over gaat. Wat vertelt een computer uit de jaren Images70 - die de Britse artiest Stephen Willats zelf bouwde - precies over onze welvaartsstaat? En wat met de bijenkorfhuizen die een Hongaarse kunstenares maakte en die als noodwoningen dienen voor Syrische vluchtelingen?
Kastickets
Even vergezocht is de videoinstallatie van Arturas Raila. De Litouwse kunstenaar toonde een video van zijn bezoek in 1999 aan de extreemrechtse partij van Jörg Haider aan de leiding van een extreemrechtse politieke partij in Litouwen. Hij filmde hun reactie. Zijn landgenoten keken vol bewondering naar het Oostenrijk van Haider. Bottomline: in een welvaartsstaat kopiëren mensen elkaars foute gedragingen.
Toch zitten er een paar leuke ideeën tussen. De politieke affiches zijn een simpele maar clevere vondst. En onze landgenote Anne-Mie Van Kerckhoven maakte schilderijen van kastickets van dezelfde winkel die ze in 1995 en 2015 in Borgerhout bezocht. U raadt het: de buurtwinkel is vandaag een supermarkt en de kunstenares betaalde voor dezelfde etenswaren een derde meer dan twintig jaar geleden.
read online: http://www.tijd.be/cultuur/expo/Kunnen_kunstenaars_de_welvaartsstaat_redden.9638928-3430.art?highlight=van%20kerckhoven
Related group exhibitions: The Welfare State
1819 views